بلبرینگ چیست؟
بلبرینگ یا در حقیقت بال برینگ (ball bearing)، به معنای توپ‌های حامل می‌باشد. این قطعه نوعی یاتاقان توپی یا چرخ‌دنده چرخشی است که با تحمل بارهای محوری و شعاعی مانع ایجاد اصطکاک و سایش سطوح در حال چرخش روی یکدیگر می‌شود. بلبرینگ در بخش‌های مختلف خودرو که احتمال ایجاد اصطکاک وجود دارد بکار می‌رود.
انواع بلبرینگ
این قطعه انواع مختلفی دارد و در اصلی‌ترین دسته‌بندی به دو نوع بلبرینگ و رول برینگ تقسیم می‌شود که در واقع هر دو در دسته بیرینگ‌ها (یا یاتاقان‌های چرخشی) قرار می‌گیرند. دسته‌بندی دیگری که برای این قطعه وجود دارد براساس نوع رینگ‌ها و راستای اعمال بار آنها می‌باشد که عبارتند از:
بلبرینگ شعاعی
بلبرینگ محوری
دسته‌بندی دیگر براساس زاویه حرکتی بلبرینگ‌ها می‌باشد که براساس شفت یا محور مرکزی آنها صورت می‌گیرد. این دسته بندی شامل موارد زیر می‌باشد:
ball bearing تماس زاویه‌ای
ball bearing تماس عمودی
وظایف بلبرینگ
کمک به انتقال قدرت بین قطعات
جلوگیری از ایجاد اصطکاک
پیشگیری از سایش قطعات و سطوح
اجزای تشکیل دهنده بلبرینگ
بلبرینگ باوجود اینکه قطعه‌ی کوچکی در خودرو می‌باشد، متشکل از اجزای متعددی است که با ظرافت کنار یکدیگر چیده شده‌اند:
کنس یا رینگ (Ring)
ساچمه یا رول (Rolling Elements)
قفسه یا کیج (Cage)
کاسه نمد
هرزگرد چیست؟
هرزگرد در واقع یک قطعه شبیه به فولی است که بر روی یک عدد بلبرینگ قرار گرفته است و فقط به بدنه موتور متصل است. خودرو سازان و یا تعمیرکاران خودرو به هنگام قرار دادن تسمه در میان دو فولی که در بخش های بالایی و پایینی خودرو قرار دارند از هرزگرد برای تنظیم سفتی آن ها بهره می برند. جهت انجام این کار افراد مربوطه پیچ واقع شده بر روی هرزگرد را باز می کنند و سپس از طریق آن و همچنین به کمک یک وسیله خاص که به اصطلاح وزنه نام دارد میزان سفت بودن تسمه مورد نظر را تنظیم خواهند کرد.
میزان سفتی مورد نظر برای تسمه خودرو باید به گونه ای باشد که نه زیاد شل و نه زیاد محکم باشد بلکه باید به گونه ای تنظیم شود به راحتی از جای خود خارج نشود ولی بتوان آن را با مقداری فشار از طریق دست تکان داد. نکته قابل توجه دیگر این که بدانید هرزگرد ها همواره در جهت مخالف حرکت فولی های جانبی خود به چرخش در می آیند.
همانطور که توضیح دادیم دریافتید که مهمترین وظیفه هرزگرد، تنظیم سفتی تسمه های خودرو می باشد و قابل توجه است بدانید که تنوع تعداد تسمه های خودرو باعث ایجاد تنوع در هرزگرد ها نیز شده است به گونه ای که به تعداد تسمه از این نوع قطعات نیز در خودرو دیده می شود و هر کدام وظیفه خاص خود را بر عهده دارند.
خراب شدن بلبرینگ و هرزگرد
با توجه به اهمیت وجود بلبرینگ و هرزگرد در موتور خودرو باید همیشه از سلامت این دو قطعه اطمینان داشته باشید. به علاوه توجه داشته باشید، یکی از مهمترین دلایلی که منجر به خرابی هرزگرد می‌شود، آسیب دیدن بلبرینگ می‌باشد. بنابراین اگر بلبرینگ آسیب ببیند، هرزگرد نیز به صدا در می‌آید و کارایی خود را از دست می‌دهد. در این حالت چرخ روی تسمه با سهولت حرکت کرده و همچون یک ترمز عمل می‌کند و در نهایت منجر به پاره شدن تسمه می‌گردد.
پس می‌توان صدای جیر جیر را اولین نشانه‌ی خرابی هرزگرد دانست. زیرا هرزگرد روی بلبرینگ قرار دارد و در صورت خرابی بلبرینگ، هرزگرد به صدا در می‌آید و دیگر کارایی لازم را نداشته و برخلاف وظیفه‌ی خود عمل می‌کند.
خرابی بلبرینگ
همانطور که اشاره کردیم هرزگرد ها بر روی یک بلبرینگ قرار گرفته اند. هدف از بیان دوباره این مسئله این بود که بدانید خراب شدن بلبرینگ متصل به این قطعات به طور مستقیم در عملکرد آن ها تاثیر خواهد گذاشت به طوری که اگر بلبرینگ مورد نظر خراب شده هرزگرد متصل به آن به سر صدا افتاده و عملکرد خود را به طور کلی از دست می دهد. ایجاد اختلال ناشی از خرابی بلبرینگ در هرزگرد به حدی بالا است که نقش این قطعه را کاملا بر عکس می کند به طوری که هرزگرد مختل شده به جای تسهیل عملکرد تسمه ها مانع از حرکت و چرخش آن ها خواهد شد و همین عامل پاره شدن تسمه را به دنبال خواهد آورد.
سفتی تسمه
همانطور که در بخش های قبلی نیز توضیح دادیم دریافتید که تنظیم سفتی تسمه به طور مستقیم بر عهده عرزگرد می باشد و این عمل توسط وسایل خاصی تحت نظر افراد ماهر انجام می شود اما قابل توجه است بدانید که اگر میزان سفتی تسمه مربوطه استاندارد نباشد نتنها باعث اختلال در عملکرد تسمه می شود بلکه مشکلات بیشتری را نیز به دنبال خواهد آورد.
شل بودن بیش از حد تسمه باعث می شود که این قطعه به طور کامل نتواند از نیروی موتور بهره ببرد و از طرفی دیگر اگر تسمه مورد نظر بیش از حد سفت باشد دچار فشار می شود و حائز اهمیت است بدانید که این فشار مستقیما بر روی هرزگرد نیز اعمال خواهد شد و می تواند از جمله دلایل خرابی این محصول بشمار رود.
رانندگان می توانند با رعایت نکات بالا مدت زمان بیشتری از هرزگرد خود استفاده کنند بازدهی بیشتری را از آن به دست آورند.
کیفیت ساخت و اصالت ادوات فنی اینچنینی چندان در ظاهر قابل تشخیص نیست ولی اگر می‌خواهید هرزگرد بخرید باید به این نکته توجه کنید که چون این قطعات از قیمت بیرونی با تسمه در ارتباط هستند، وجود کوچکترین شیار یا لبه تیز روی آنها می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت تسمه به‌حساب بیاید.
تشخیص هرزگرد اصلی و غیر اصلی برای خریداران و حتی تعمیرکاران تقریبا غیر ممکن است و به همین دلیل باید این قطعه حیاتی را از فروشنده مطمئن خریداری کنید تا از خسارات بعدی در امان باشید.