گروه صنعتی امکو

تسمه تایم یک تسمه پلاستیکی است که در حقیقت رابط میان میل‌لنگ و میل‌سوپاپ (میل بادامک) محسوب می‌شود. یعنی طوری تنظیم شده که با چرخش میل‌لنگ، میل‌سوپاپ را هم می‌چرخاند و البته باعث حرکت سوپاپ‌ها می‌شود. تسمه تایم را باید جزوی از قطعات موتورهای احتراق داخلی به حساب آورد. قبل از آن از زنجیر تایم در موتور اتومبیل‌ها استفاده می‌شد. استفاده از تسمه تایم را مربوط به سال ۱۹۴۵ می‌دانند، اما اولین بار حدود ۱۷ سال بعد و در سال ۱۹۶۲ در موتور یک اتومبیل به شکل انبوه از آن استفاده شد. «گلاس ۱۰۰۴» یک خودروی آلمانی بود که تسمه تایم داشت و به میزان زیاد تولید شد.

بعد از آلمانی‌ها، این آمریکایی‌ها بودند که سراغ استفاده از این قطعه رفتند. ۴ سال بعد از آلمانی‌ها، یک شرکت خودروسازی آمریکایی به نام پونتیاک در سال ۱۹۶۶ از تسمه تایم در یکی از محصولات خود به نام پونتیاک تمپست استفاده کرد. درست در همان سال شرکت اتومبیل‌سازی انگلیسی واکسول هم سراغ استفاده از این قطعه در طراحی موتورهایش رفت و به ترتیب، استفاده از تسمه تایم در اتومبیل‌ها رایج شد.

تسمه تایم چطور کار می‌کند؟

چرخه چهارمرحله‌ای موتورهای احتراق داخلی شامل؛ ۱- مرحله مکش (پیستون در داخل سیلندر به پایین می‌رود، سوپاپ هوا باز می‌شود و مکش ایجاد شده به وسیله حرکت رو به پایین سیلندر باعث مکش مخلوط سوخت و هوا به داخل سیلندر می‌شود.)، ۲-مرحله تراکم (پیستون در داخل سیلندر بالا می‌رود، سوپاپ هوا بسته و مخلوط سوخت و هوا کمپرس می‌شود.)، ۳-مرحله توان (شمع جرقه می‌زند و مخلوط سوخت و هوا منفجر می‌شود. پیستون به سمت پایین رانده و همزمان سوپاپ دود باز می‌شود.)، ۴-مرحله تخلیه (پیستون به سمت بالا می‌آید و دود از محل سوپاپ دود خارج می‌شود.) است.

در این ۴ مرحله، زمانبندی باز و بسته شدن سوپاپ هوا و سوپاپ دود به وسیله تسمه تایم صورت می‌گیرد. در واقع تسمه تایم حرکت میل‌لنگ را به میل سوپاپ (میل بادامک) انتقال می‌‌دهد و میل سوپاپ هم سوپاپ‌ها را بالا و پایین می‌کند. به عبارت دیگر باید بگوییم که این قطعه با هماهنگ کردن سرعت چرخش میل‌لنگ با میل سوپاپ، زمان باز و بسته شدن سوپاپ‌ها را تنظیم می‌کند. میل‌سوپاپ که به میل بادامک هم معروف است معمولا در سر سیلندر اتومبیل قرار دارد، امام ممکن است در برخی از اتومبیل‌ها، طراحان جای دیگری از موتور را به این قطعه اختصاص داده باشند.

ساخت و طراحی تسمه تایم

تسمه تایم معمولا لاستیکی با الیاف دارای حالت کششی زیاد (به‌عنوان مثال فایبرگلاس، کولار و توارون) است که طول تسمه را به‌عنوان اعضای کششی می‌پوشاند. تسمه تایم خود از مواد محکمی مانند پلی‌اورتان یا نئوپرن یا اورتان با استانداردهای مختلف ساخته شده است. فاصله بین مراکز دو دندانه مجاور روی تسمه تایمینگ به‌عنوان گام تعریف می‌شود.

لاستیک با افزایش دما و در تماس با روغن پیشرانه تخریب می‌شود؛ بنابراین، عمر مفید تسمه تایم در پیشرانه‌های گرم یا دارای نشتی کاهش می‌یابد. تسمه‌های جدید که معمولا گران‌قیمت نیز هستند، از مواد مقاوم دربرابر گرما مانند نیتریل فوق اشباع (HSN) ساخته می‌شوند. عمر الیاف داخلی تقویت‌کننده تسمه تایم نیز به‌شدت تحت‌تأثیر آب و ضدیخ قرار دارد. این یعنی باید اقدامات احتیاطی ویژه‌ای برای کاربردهای آف‌رود انجام شود که آب تخلیه‌ یا از تماس با تسمه تایم دور نگه داشته شود.
تسمه‌های قدیمی دندانه ذوزنقه‌ای‌شکل دارند که به سایش فراوان دندانه‌ها منجر می‌شود. با تکنیک‌های جدیدتر تولید، تسمه تایم‌ها از دندانه‌های خمیده بهره می‌برند که کم‌صداتر و ماندگارتر هستند. تسمه تایم ساخت شرکت‌های قطعه‌سازی غیرمعتبر ممکن است عملکرد پیشرانه را تحت‌تأثیر قرار دهد. چنین تسمه‌هایی احتمال دارد در دورهای بالا کشیده شود و عقب بماند و درنتیجه با تأخیر جرقه زده شود. تسمه‌‌های محکم‌تر در دورهای بالا کشیده نخواهند شد و زمان‌بندی پیشرانه را حفظ می‌کنند. ازنظر طراحی پیشرانه، کوتاه‌شدن عرض تسمه تایم باعث کاهش وزن و اصطکاک می‌شود.

انواع تسمه تایم کدام است؟

سیستم‌های دنده‌ای یا زنجیری نیز برای انتقال نیروی میل‌‌لنگ به میل‌بادامک و زمان‌بندی صحیح پاشش و جرقه استفاده می‌شوند. باوجوداین، چرخ‌دنده‌ها و شافت‌ها موقعیت نسبی میل‌لنگ و میل‌بادامک را محدود می‌کنند. حتی در پیشرانه‌های سوپاپ‌رو که میل‌لنگ و میل‌بادامک بسیار به‌هم نزدیک هستند، اکثر طراحان پیشرانه به‌جای استفاده از دنده محرک مستقیم از زنجیر کوتاهی استفاده می‌کنند.
سیستم‌های دنده‌ای یا زنجیری نیز برای انتقال نیروی میل‌‌لنگ به میل‌بادامک و زمان‌بندی صحیح پاشش و جرقه استفاده می‌شوند. باوجوداین، چرخ‌دنده‌ها و شافت‌ها موقعیت نسبی میل‌لنگ و میل‌بادامک را محدود می‌کنند. حتی در پیشرانه‌های سوپاپ‌رو که میل‌لنگ و میل‌بادامک بسیار به‌هم نزدیک هستند، اکثر طراحان پیشرانه به‌جای استفاده از دنده محرک مستقیم از زنجیر کوتاهی استفاده می‌کنند.

استفاده از این طرح بدین‌دلیل است که سیستم‌های انتقال قدرت دنده‌ای به‌دلیل اصطکاک و تماس مستقیم فلز با فلز، سروصدای زیادی تولید می‌کنند و به سایش بیش‌از‌حد قطعات منجر می‌شوند. چرخ‌دنده‌های پوشیده از فیبر (الیاف) یا نایلون با انعطاف‌پذیری بیشتر اغلب به‌جای چرخ‌دنده‌های فولادی استفاده می‌شوند. پیشرانه‌های تجاری و پیشرانه‌های هواپیماها فقط از چرخ‌دنده‌های فولادی استفاده می‌‌کنند؛ زیرا دنده دارای روکش فیبر یا نایلون ممکن است به‌طور ناگهانی و بدون هشدار خراب شود.
گرچه زنجیرها و چرخ‌دنده‌ها بادوام‌‌ترند، تسمه‌های کامپوزیتی لاستیکی در عملکرد خود درمقایسه‌با سیستم دنده‌ای یا زنجیری کم‌صداتر، سبک‌تر، ارزان‌تر و کارآتر هستند. همچنین، تسمه‌های تایمینگ به روغن‌کاری نیازی ندارند که این امر با داشتن زنجیر تایم یا چرخ‌دنده ضروری است. تسمه تایمینگ کاربرد خاصی از تسمه همگام‌کننده است که برای انتقال هم‌زمان قدرت دورانی استفاده می‌شود.
تسمه‌های تایمینگ معمولا با روکش فلزی یا پلیمری پوشانده می‌‌شوند که برای بازرسی یا تعویض به برداشتن نیاز دارند. سازندگان پیشرانه توصیه می‌کنند تسمه تایم خودرو در فواصل زمانی مشخص تعویض شود. همچنین، سازنده ممکن است هنگام تعویض آن ، تعویض قطعات دیگر مانند پمپ آب را نیز توصیه کند؛ زیرا هزینه اضافی تعویض پمپ آب در‌مقایسه‌با هزینه دسترسی به تسمه تایم بسیار ناچیز است.

در پیشرانه‌های تداخلی یا پیشرانه‌هایی که مسیر حرکت سوپاپ‌ها با پیستون تداخل دارد، ازکارافتادن تسمه تایم (یا زنجیر تایمینگ) به آسیب‌دیدگی شدید پیشرانه و در برخی مواقع ایجاد خسارت جبران‌ناپذیر منجر می‌شود؛ زیرا بعضی از سوپاپ‌ها در زمان اشتباهی باز می‌مانند؛ بنابراین، پیستون به آن‌ها ضربه می‌زند.

دلایل خطر پارگی تسمه تایم

خودروسازان مختلف برای مدل های مختلف اتومبیل کیلومترهای متفاوتی را برای تعویض تسمه تایم عنوان می کنند. معیار رایج برای اکثر اتومبیل ها 60 هزار کیلومتر است که برخی زودتر از موعد مقرر به تعویض احتیاج پیدا می کنند. لازم به ذکر است که هنگام خرید خودروی دست دوم، شما از مدت کارکرد تسمه تایم آگاهی ندارید و نمی دانید که تسمه ی موتور آن تعویض شده است یا نه، اگر تعویض صورت گرفته زمان آن کی بوده اگر در مورد تسمه تایم اتومبیل تردید دارید بهتر است به یک مکانیک مراجعه کنید تا آن را مورد بازبینی قرار دهد. مکانیک با یک کار ساده و برداشتن پوشش روی تسمه متوجه خواهد شد که در چه شرایطی قرار دارد.

پاره شدن تسمه که منجر به برخورد پیستون با سوپاپ ها می شود، معمولا با صدایی همراه است. البته در خودروهایی مانند موتورهای سری قبل پراید این پارگی فقط خاموشی موتور خودرو را به دنبال دارد. زمانی که عمر تسمه تایم به پایان برسد و یا پارگی در آن رخ دهد عملکرد به موقع و صحیح سوپاپ ها مختل خواهد شد و سوخت و هوا درزمان مناسب وارد سیلندر نمی شوند و یا باز و بسته شدن سوپاپ ها به درستی و به میزان کافی انجام نمی گیرد و در نتیجه در کارکرد پیشرانه اثر منفی چشم گیری خواهد گذاشت.

پارگی تسمه در موتور اتومبیل‌های گوناگون اثر مخرب متفاوتی دارد. همانطور که گفته شد در موتور قدیمی پراید که پیستون‌ها به سوپاپ نمی رسد، پاره شدن تسمه فقط منجربه خاموشی اتومبیل می‌شود و آسیب مکانیکی دیگری به قطعات سر سیلندر وارد نمی‌شود. در برخی از پیشرانه‌ها مانند موتور پژو ۴۰۵ و سمند پاره شدن یا رد کردن یکی دو دندانه از تایم منجر به برخورد شدید سوپاپ‌ها با پیستون شده و بسته به شدت برخورد که به دور موتور اتومبیل بستگی دارد، می‌تواند باعث کج شدن سوپاپ‌ها شود و حتی تعویض بسیاری از قطعات سر سیلندر و حتی خود سر سیلندر را نیز به دنبال داشته باشد. با رخ دادن این اتفاق در پیشرانه خودروهایی مانند کیا ریو، شدت آسیب قطعات بسیار بالا می‌رود و منجر به تعویض قسمت اعظمی از قطعات موتور خواهد شد.

علائم و نشانه های فرا رسیدن زمان تعویض تسمه تایم چیست؟

۱- دور موتور بد عمل می کند

اگر متوجه شدید هنگام رانندگی دور موتور به ۲ تا ۴ هزار دور رسیده، موتورتان تنظیم نیست و درست کار نمی‌کند، باید تسمه تایم را چک کنید. اگر شُل شده باشد، شروع به لغزش می کند و همین باعث می‌شود در حین شتاب گرفتن، دور موتور بالاتر برود. همچنین این می تواند نشانه از بین رفتن دندانه‌ها نیز باشد.

۲- از بین رفتن دندانه ها

تسمه تایم‌های کارکرده تر در مدت زمان استفاده شان دچار فرسایش و خوردگی دندانه‌ها می‌شوند. در حالی که معمولا پیشنهاد می‌شود هر ۶۰ هزار مایل عوض شود، برخی وسائل نقلیه فرق می‌کنند و این عدد می‌تواند تا ۱۱۰ هزار مایل هم باشد. همیشه به دفترچه راهنمای خودروی خود برای پی بردن به این عدد مراجعه کنید.

۳- مشکلات استارت و حرکت

تسمه تایم یکی از قطعات کاملا دقیق طراحی شده خودروی شماست. بنابراین همیشه باید در حال تنظیم باشد تا بتواند به ازای هر یک بار چرخیدن میل بادامک، دقیقا دو بار میل لنگ را بچرخاند. دریچه ها یا سوپاپ‌های ورود و خروج گاز با چرخش میل بادامک، باز و بسته می‌شوند.

این دریچه ها دقیقا متناسب با لحظه حرکت پیستون‌ها باز و بسته می‌شوند. بنابراین اگر زمان بندی این چرخه به هم بخورد، بقیه کارها نیز از تنظیم خارج می‌شوند. این امر می تواند منجر به مشکلاتی در استارت نیز بشود چون زمانبندی غیردقیق تک تک قطعات می تواند باعث شود خودرو درست استارت نخورد.

۴- مشکلات اگزوز

اگر اگزوز شما نسبت به همیشه، دود بیش از حدی تولید می‌کند، می‌تواند مربوط به مشکل تسمه تایم باشد. چون موتور باید تلاش بیشتری بکند تا قطعات خود را به حرکت وادارد و فشار بیشتری به آن وارد می شود. همین باعث می‌شود دود بیشتری از اگزوز خارج شود.

هرگز با یک تسمه تایم کهنه رانندگی نکنید. تعویض به موقع تسمه مهم ترین سرویس خودرو است؛ اگر کهنه شده باشد ریسک پاره شدن آن بسیار بالاست و هنگامی که پاره شود عواقب و خسارت های بدی را در پی خواهد داشت. اگر قصد مسافرت دارید حتما با مراجعه به مکانیک از سلامت آن مطمئن شوید تا در راه مشکلی برای شما به همراه نداشته باشد.

چه زمانی باید تسمه تایم خودرو را تعویض کنیم؟

تسمه تایم خودرو باید در مسافت یا دوره‌‌های زمانی پیشنهادی شرکت سازنده تعویض شود. تعویض‌نشدن تسمه تایم می‌تواند به معیوب‌شدن کامل یا بخشی از پیشرانه، به‌خصوص در پیشرانه‌های تداخلی منجر شود. جدول راهنمای تعمیر و نگه‌داری مالک منبع اصلی برای فواصل زمانی تعویض تسمه تایم است که معمولا هر ۳۰ تا ۵۰ هزار مایل (۵۰ تا ۸۰ هزار کیلومتر) تعیین می‌شود. تعویض تسمه‌سفت‌کن هم‌زمان با تعویض تسمه تایم معمول است. در بعضی از پیشرانه‌هایی که پمپ آب (مایع خنک‌کننده) با تسمه تایم کار می‌‌کند، تسمه مربوط به پمپ آب نیز معمولا باید تعویض شود.

فروشگاه محصولات امکو

محصولات دیگر امکو